Pragnę Was zabrać na wirtualną wycieczkę po wyjątkowo pięknej i ciekawej okolicy. Zapewne każdy z Was słyszał o Połoninie Wetlińskiej, to jedna z najbardziej popularnych polskich gór. Ta połonina jest bez mała wizytówką Bieszczadów. Tysiące ludzi wędruje nią, najpopularniejsze szlaki przypominają deptaki, czasami ciągnę nimi sznury turystów. Jest jednak takie miejsce w  masywie Połoniny Wetlińskiej, gdzie czasami nie ma nawet zabłąkanej duszy. To szlak żółty, jego odcinek Suche Rzeki-Przełęcz Orłowicza. Zapraszam do prezentacji o bieszczadzkich szlakach http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=227&Itemid=267

Fot. Bogusław Mitan  Panorama ze Smereka na Suche Rzeki i dolinę Sanu

To prawdziwa ostoja ciszy, możne tu kontemplować przyrodę, wczuć się  w ten jakże specyficzny świat lasu, chłonąć go wszystkimi zmysłami. Szlak żółty ma swój niepowtarzalny zapach, czasami czuć woń czosnku niedźwiedziego, czasami charakterystyczny zapach jeleni, czasami taki swoisty błotny, czyli zmieszane zapachy mięty, miesięcznicy trwałej, wiązówki błotnej. Nie wiem, czy orientujecie się, że w wiekach średnich pielgrzymi ze startych w ręku liści mięty robili sobie kuleczki, które wąchali, mają one działanie orzeźwiające. Warto, oczywiście, poza parkiem ich naśladować. Taka kuleczka "podładowuje nasze baterie". W Bieszczadach spotykamy przede wszystkim mięte długolistną rosnącą także na obrzeżach lasu i zarośli, ten gatunek preferuje miejsca mokre i miętę polną rosnącą w miejscach bardziej suchych i nasłonecznionych oraz mieszańce międzygatunkowe. Przeważnie z mięty długolistnej parzy się słynne bieszczadzkie herbaty wprost z krzaczka, najsłynniejszą podają w bazie studenckiej w Łopience. Ja mam miętowe rarytasy przez cały rok. Polecam przepis: 30 gałązek mięty wymiętolonej w dłoniach, tak aby puściła sok, pół kg cukru, 2 l wody, dwie łyżeczki kwasku cytrynowego. Z wody,  cukru i kwasku przygotowujemy syrop, zalewamy nim gałązki, miksturę trzymamy przez dwa dni w lodówce od czasu do czasu mieszając, po dwóch dniach przelewamy do słoiczków, pasteryzujemy. Idealna do przyrządzania aromatycznej lemoniady, to także lekarstwo. Miętę podajemy nie tylko na bolący brzuszek ale jest także ma działania przeciwbólowe i uspokajające.

Fot. Robert Mosoń Mięta długolistna

Kajetan Perzanowski, Henryk Krzakiewicz "Populacja jelenia szlachetnego w Bieszczadach" "Monografie Bieszczadzkie tom 9"

"Jeleń Carvus elaphus L zajmuje siedliska leśne o stosunkowo wysokim stopniu mozaikowości, obejmujące zręby, polany, halizny lub przylegające do otwartych obszarów łąk i pól (Howard 1966, Dzięciołowski 1969). Typowe dla Bieszczadów urozmaicone siedliska, powstałe na miejscu dawnych terenów rolnych, stwarzają więc optymalne warunki do jego bytowania. W terenach górzystych, występowanie tego gatunku koncentruje się zazwyczaj w niższych partiach gór, wzdłuż dolin. Niemniej np. w Tatrach, okresowo jelenie były nawet  obserwowane  na wysokości ok. 1600 m n.p.m. (Brągiel 1973). Pewne jest więc, że nawet najwyższe granie Bieszczadów nie stanowią bariery dla penetracji jelenia. "

Fot. Mariusz Strusiewicz Łania samica jelenia

BdPN swoim zwyczajem uczynił i ten szlak ścieżką przyrodniczą. Jedna nitka  ścieżki zaczyna się w Suchych Rzekach, a kończy na Smereku, który wg niektórych geografów jest częścią Połoniny Wetlińskiej, a druga rozpoczyna się w Kalnicy i wiedzie na szczyt. Jaki jest Smerek (1222 m). Godzien pieśni, proszę spójrzcie na zdjęcia. Warto poświęcić chwilę uwagi budowie geologicznej Bieszczadów. Tomasz Winnicki, Grażyna Holly "Ścieżka przyrodnicza Suche Rzeki-Smerek" : "Szczyt Smereka tworzą dwa równoległe względem siebie żebra skalne, przedzielone obniżeniem w kształcie "U" (tzw. rowem grzbietowym). Pierwotnie było to jedno wyniesienie, o niejednorodnej budowie geologicznej, utworzone z warstw twardych piaskowców, pomiędzy którymi znajdowały się mniej odporne łupki ilaste. W miejscu zbudowanym z łupków ilastych, proces niszczenia zachodzi szybciej i w efekcie utworzył się tu rów grzbietowy. Proces ten trwa już kilka milionów lat, a jego natężenie zmienia się wraz ze zmianami warunków klimatycznych. Przy dobrej pogodzie ze Smereka roztacza się wyjątkowo piękny widok.Patrząc na na południe, za głęboką doliną potoku Wetlina, przebiega pasmo graniczne ze szczytami: Jasło, Okrąglik, Płasza, Diurkowiec, Rabia Skała, Czoło, Kamienna oraz Wielka Rawka. Na bliższym planie widoczny jest grzbiet Jawornika i pasmo Działu. W kierunku południowo-wschodnim widać najpierw malowniczą Połoninę Wetlińską z Hnatowym Berdem, a za nimi znajduje się Połonina Caryńska i Tarnica. Na wschodzie widać szczyty: Jawornik, Dwernik Kamień i Jaworniki. W tle pojawiają się Magury: Stuposiańska i Łomniańska. W kierunku północnym przebiega rozległa dolina Rzeki San, a za nią występuje pasmo Otrytu."

Fot. Robert Mosoń Na pierwszym planie rów grzbietowy

Ścieżka jak wspomniałam prowadzi najpierw szlakiem żółtym na Przełęcz Orłowicza, a potem czerwonym na Smerek. Oznakowana jest kolorem zielonym, jej symbolem jest jodła. Nie przez przypadek jodła, tu zgęszczenie tego gatunku jest wyjątkowo duże. Tak o jodle piszą Krystyna Przybylska, Stanisław Kucharzyk w "Monografiach Bieszczadzkich 1999 (6)" "Jodła pospolita Albies alba Mill W Bieszczadzkim Parku Narodowym wyróźnić można wyraźne obszary liczniejszego występowania tego gatunku. Drzewostany wzdłuż północno-zachodniej krawędzi Paku (zlewnie potoków: Tworylczyk, Hulski, Rzeka, Hylaty, Zwór) i obszar południowo-wschodni (zlewnie potoków: Halicz, Syhłowaty, Negrylów, Zwór) są częścią zwartej strefy gromadnego występowania jodły w północnej części Bieszczadów Wysokich i w Bieszczadach Niskich. Poza tym większy udział jodły e drzewostanach zaznacza się w obszarze zlewni Górnej Solinki (Dolna Moczarnego) i na północno-wschodnich zboczach Małej Rawki. Jodła w Bieszczadzkim Parku Narodowym występuje jako domieszka w buczynie karpackiej typowej i miesięcznicowej [...] w kwaśnej buczynie [...] w doloreglowym borze świerkowo-jodłowym [...], oraz w sztucznych drzewostanach mieszanych. Przywiązana jest do gleb brunatnych właściwych wyługowanych i oglejonych oraz do gleb brunatnych kwaśnych o składzie granulometrycznym glin ciężkich i iłów. Zasadniczy udział jodły spada wraz z wysokością n.p.m. , jednak niewielkie drzewostany z większym udziałem tego gatunku można spotkać nawet na wysokości 1100 m n.p.m. Pojedyncze okazy jodły w podroście znaleźć można w strefie górnej granicy lasu maksymalnie do 1260 m n.p.m. (Jasiewicz 1965). W większym udziale jodła rzadko występuje na ekspozycjach południowych, natomiast niewielkie domieszki są częste na wszystkich ekspozycjach. Występuje na zboczach o różnym nachyleniu, jednak wyraźnie częściej na terenach połogich ( w położeniach dolinnych cięższe gleby preferowane przez jodłę) oraz na zboczach bardzo stromych, co być może związane jest z mniejszą dostępnością tych obszarów i w konsekwencji z słabszym użytkowaniem. Jodła jest dominantem w trzech kategoriach składu gatunkowego: buczyno-jedlinach, jedlinach wielogatunkowych, świerszczyno-jedlinach. W jedlino-buczynach jej udział wynosi 20-50 %."

Fot. Robert Mosoń Jodła okorowana przez niedźwiedzia

Druga nitka ścieżki prowadzi wzdłuż szlaku  czerwonego z Kalnicy na Smerek. Szlak prowadzi częściowo przez obszar ochrony ścisłej, to ostoja, która została włączona do Parku w 1991 r.

Fot. Robert Mosoń Trop niedźwiedzia

Moim zdaniem jedną z najbardziej interesujących publikacji omawiających trasy dydaktyczne jest "Przewodnik Ścieżka przyrodnicza "Suche Rzeki - Smerek" Tomasza Winnickiego i Grażyny Holly. Jest to maleńkie kompendium wiedzy nie tylko o ścieżce ale także o bieszczadzkiej przyrodzie. Autorzy odnotowali we wstępie: "Zapraszamy na wspólną wędrówkę ścieżką przyrodniczą na szczyt Smereka. W poznawaniu przyrody pomoże nam przewodnik, opracowany z myślą: "więcej wiedzieć, więcej widzieć, więcej przeżyć". Moim zdaniem osiągnęli swój cel.

Fot. Dominika Kocój

Przystanki

1. Ekosystem potoku górskiego

2. Poznajemy mieszkańców oczka wodnego

Fot. Mariusz Strusiewicz   Kumak górski

3. Działalność potoku górskiego Zespół olszynki karpackiej

4. Dolina potoku górskiego. Podstawowe gatunki lasotówrcze

5. Różnice pomiędzy olszynką karpacką, a olszynką porolną na gruntach porolnych

6. Polanka po dawnym składzie drewna

7. Zespół buczyny karpackiej

8. Śródleśna młaka

9. Poznajemy sztuczny drzewostan świerkowo-modrzewiowy

10. Zarastająca leśna droga (stokówka)

11. Zespół kwaśnej buczyny

12. Leśna polana

13. Nisza źródliskowa

14. Buczyna karpacka z czosnkiem niedźwiedzim

Fot.  Robert Mosoń Czosnek niedźwiedzi

15. Zbiorowisko z panującą turzycą drżączkowatą

16. Górna granica lasu

Fot. Dominka Kocój

17. Przełęcz Orłowicza (polecam Jaworzec-Przełęcz Orłowicza  http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=67

18. Poznajemy niektóre zbiorowiska połoninowe

19. Budowa i rzeźba szczytu Smereka. Rozległa panorama

Fot. Robert Mosoń

"Przystanek 5. Różnice pomiędzy olszynką karpacką, a olszynką na gruntach porolnych. Patrząc w dól i na zbocze ponad drogą możemy porównać ze sobą dwa zbiorowiska leśne. Pozornie wydaje się, że są do siebie bardzo podobne, ponieważ w obydwu przypadkach gatunkiem dominującym w drzewostanie jest olsza szara. Poniżej drogi, nad potokiem, występuje płat bardzo cennego pod względem przyrodniczym zespołu olszynki karpackiej. Bogactwo florystyczne tego zespołu uwarunkowane jest specyficznymi glebami - madami, powstającymi na terasach zalewowych potoku górskiego (patrz opis przystanku nr 3). Po przeciwnej stronie drogi, na gruntach porolnych rozciąga się zbiorowiska z olchą szarą. Pierwotnie występował tutaj las bukowo-jodłowy, który w XVII w. wycięto w celu poszerzenia areału pól i łąk. Kiedy wieś opustoszała, rozpoczęła się wtórna sukcesja lasu. Obecnie warstwę drzew tworzą lekkonasienne gatunki, jak: olsza szara, wierzba iwa (ryc.1Cool i brzoza brodawkowata (ryc.2Cool, a warstwę krzewów: bez czarny i koralowy oraz leszczyna (ryc.19). Jest to zbiorowisko niestabilne, o czym świadczy występowanie w runie roślin pochodzących z różnych środowisk (łąkowych, ziołoroślowych, leśnych i ruderalnych). Późnym latem zakwita tu ruderalny gatunek rudbekia naga (ryc.2Cool - wysoka bylina o żółtych kwiatach). Ponieważ fragment lasu olszowego położony jest w obszarze ochrony częściowej, zaplanowano tu eksperyment polegający na przyśpieszeniu sukcesji poprzez wprowadzenie docelowych gatunków jakimi są jodła i buk".

Fot. Dominika Kocój

Przystanki 2 nitki ścieżki są oznakowane od 1a do 8 a. Prawdę powiedziawszy nie darzę tej części szlaku czerwonego specjalną sympatią. Nie podoba mi się też pod względem przyrodniczym. Trasa przy podejściu uciążliwa, tu można spotkać komandosów. Mi zdarzyło się to kilkakrotnie, wrażenia niesamowite. Schodziłam ze Smereka z grupą dzieci (czasami w czasie wakacji czyniłam tak z 2-3 razy tygodniowo), byliśmy zmęczeni, trochę otępiali, nawet nie zauważyliśmy skąd wyszli bardzo wysportowani młodzi ludzie ubrani na czarno, zamaskowani. Bezszelestnie przechodzili obok i znikali w lesie.

Fot. Beata Kalitan Zejście na Kalnicę

Polecam Smerek

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=107&Itemid=129

Połonina Wetlińska

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=54&Itemid=61

Szlak żółty Przełęcz Wyżna- schron Chatka Puchatka

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=158&Itemid=269

Fot. Jernej Prosienecky Smerek widziany z Chmiela

Ostatnio mam dużo zapytań o bazę hotelarką. Większości nie znam, współpracuję tylko z nielicznymi. Mogę tylko polecić te, które znam. Ośrodek Wypoczynkowy Dolny Smerek w Smereku/Wetlinie http://www.smerekdolny.pl/ ma standard ciut wyższy niż schroniskowy, słynie z dobrej kuchni. Polecam także Niemczukówkę w Smereku i Hotel Górski PTTK w Wetlinie.  Sam Smerek jest dobrym miejscem wypadowym w góry, graniczy z Wetliną. Jest tu wprawdzie tylko szlak czerwony wiodący z Fereczatej poprzez Kalnicę na Smerek ale mniej więcej w takiej samej odległości jest  szlak żółty biegnący z Zatwarnicy przez Przełęcz Orłowicza, Wetlinę w pasmo graniczne, a trochę dalej szlak zielony Wetlina-Dział-Mała Rawka itd. Smerek słynie z dobrej kuchni, jest tu trzy knajpki słynące już w Bieszczadach wysokiej jakości usług. Polecam go przede wszystkim osobom lubiącym ciszę, spokój.

Fot. Szlakowskaz  w Smereku

Opracowanie Lucyna Beata Pściuk przewodnik górski, pilot wycieczek nr tel 502 320 069

Oferta http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=27

Polecam nasze usługi przewodnickie - cena  od 250 zł netto, od 350 brutto  faktura VAT. Programy wycieczki przygotowuję indywidualnie dla każdej grupy dostosowując je do możliwości finansowych i zainteresowań grupy. Proszę o kontakt telefoniczny 502 320 069 Bieszczady i okolice oferują dla grup zorganizowanych multum atrakcji, wśród nich są: wycieczki górskie, wycieczki po ścieżkach dydaktycznych, spacery po górskich dolinach, miejscach cennych przyrodniczo, wycieczki rowerowe, spływy kajakowe  i na pontonach, jazda konna pod okiem instruktora, bryczki, wozy traperskie, prelekcje, pokazy filmów przyrodniczych, diaporam,  warsztaty przyrodnicze, warsztaty kulturowe, warsztaty fotografii przyrodniczej, pokazy ptaków drapieżnych, wizyty w wielu ciekawych miejscach np. hangary na szybowisku w Bezmiechowej, bacówkach z serami Bacówka Nikosa 504 750 254, zwiedzanie muzeów,  galerii, cerkwi i dawnych cerkwi,  ruin, "zaliczanie" punktów widokowych, nawiedzanie sanktuariów, izby pamięci prymasa Wyszyńskiego, spacer po udostępnionych turystycznie rezerwatach, rejsy statkiem  po Jeziorze Solińskim, żaglowanie po Jeziorze Solińskim spotkania z naukowcami, ludźmi kultury, artystami itd. np. przy ognisku, zakup ziół i przypraw u Adama (Numer telefonu do Adama 723 652 669, towar można zamówić drogą pocztową.) itp. Koszt obiadu to w przypadku grup młodzieżowych jest od 15 zł do 25 zł. W tym roku mamy bardzo rozwiniętą ofertę edukacyjną na którą składają się warsztaty i prelekcje: kulturowe, przyrodnicze, związane ze starymi rzemiosłami, fotografii przyrodniczej itd. Cena od 800 zł/grupa warsztaty przyrodniczo-fotograficzne, od 12 zł/os warsztaty pieczenia chleba i proziaków, robienia masła i smażenie konfitur.

Fot. Robert Mosoń Przełęcz Orłowicza ze Smereka

Noclegi

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=23&Itemid=30

Agroturystyka

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=257&Itemid=320

Grupa Bieszczady noclegi

https://www.facebook.com/groups/403982863019427/

Fot. Robert Mosoń Węzeł szlaków na Przełęczy Orłowicza