Połonina Wetlińska to najpopularniejsza z bieszczadzkich górek. Wiedzie  na nią kilka szlaków i ścieżka przyrodnicza oznaczona symbolem pełnika alpejskiego. To przepiękna roślina występująca w ziołoroślach połoninowych. Niegdyś na Połoninie widać było bez mała morze pełników, pamiętam swój zachwyt, gdy po raz pierwszy je zobaczyłam. Niestety, teraz widać ich znacznie mniej. Kwitnie w późną wiosną, przeważnie na przełomie maja i czerwca. Najpiękniej wyglądają w słońcu, wtedy roślina rozchyla płatki. Pełnik był jedną z roślin o znaczeniu magicznym, traktowano go jako roślinę solarną. W Karpatach nazywany był górską różą.

Fot. Marek Kusiak Pełnik alpejski

Należy pamiętać, że to najpotężniejszy z naszych masywów ograniczony dolinami rzek: Prowczy-Nasiczańskiego, Wetlinki i Sanu. Ma bardzo charakterystyczny, kręty kształt. Przełęcz Orłowicza masyw rozdziela na dwie części: mniejszą zachodnią ze Smerekiem oraz większą zachodnią z 6 wierzchołkami: podwójnym głównym 1253 m- Osadzki Wierch i Roh, Hnatowym Berdem, Szarym Berdem, Średnim Wierchem, kotą 1228 ze schroniskiem.

Fot. Paweł Szymański

Jej północne grzbiety boczne to: Dwernik-Kamień, Jawornik, Magurka, Jaworniki, Maguryczne, Stoły, Siwarna, Tołsta, Połoma. Jej stoki mają asymetryczne zbocza, stoki południowe są bardziej strome od północnych. Ma tzw. budowę schodową. Związane jest to z jej budową geologiczną, z kształtem fałdów i zróżnicowaną odpornością budulca na działania erozyjne. Zbudowana jest bowiem z twardych piaskowców otryckich oraz łatwo erodujących łupków.

Fot. Jernej Prosinecky Hnatowe Berdo ochrona ścisła BdPN

Pod względem przyrodniczym jest wyjątkowo cenna, szczególnie jej północne stoki. To prawdziwa ostoja zwierząt. Zachowały się tu pozostałości po prawdziwej puszczy karpackiej. Lasy mają charakter naturalny. Jeszcze przed wysiedleniami trwał tu wypas bydła. Tylko na stokach należących do Zatwarnicy wypasano 200 sztuk bydła. Ma to odzwierciedlenie w szacie roślinnej połoniny.

Fot. Paweł Szymański Panorama na północne stoki Połoniny Wetlińskiej

Połonina Wetlińska jest znana przede wszystkim jako miejsce, gdzie znajduje się legendarna Chatka Puchatka zwana niegdyś tawerną. Ten schron uchodzi za najwyżej położone schronisko w Bieszczadach. Powstało jako posterunek przeciwlotniczy w latach 50-tych. Od 1956 r należy do PTTK. Jest prowadzone przez legendę tych gór Lutka Pińczuka. To najwyżej położone schronisko w Bieszczadach, bez prądu i bez bieżącej wody.  Źródło znajduje się poniżej, można tam także wykąpać się. Toaleta jest za grania. Gdy goście pytają się o nią to odpowiadam: proszę kierować się zapachem.  Obok schroniska jest goprówka, ratownicy GOPR do niedawna   pełnili  całodobowe dyżury.

Fot. Bogusław Sołtysik

Warto wiedzieć, że schronisko także jest częścią ścieżki przyrodniczej. To przystanek nr 8, to miejsce dobre do obserwacji ptaków i skutków postępującej  degradacji środowiska. Przy szlaku żółtym zwanym przez przewodników gold strasse (odpowiednik drogi do MOK) znajduje się dwa pomniki. Jeden z nich poświęcony jest Jerzemu Harasymowiczowi autorowi słów:

W górach jest wszystko co kocham
i wszystkie wiersze są w bukach
Zawsze kiedy tam wracam
biorą mnie klony za wnuka.

Drugi zaś osobom zmarłym na bieszczadzkich szlakach i ratownikom GOPR.

Fot. Robert Mosoń

Połonina Wetlińska jest dobrym przykładem, aby turystom pokazać tzw. krainę dolin, czyli nasz fenomen przyrodniczo-historyczny. To teren po wysiedlonych wsiach m.in. Berehach Górnych http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=52&Itemid=59 , które po 1947 r. w dużej mierze objęła matka natura. Można jeszcze odczytać w krajobrazie miejsca po dawnych chatach, ogrodach, sadach, u jej podnóża znajdują się fundamenty karczmy w Berehach Górnych. Kraina dolin to ogród Pana Boga, przepięknie ukwiecony. Nawet obok najpopularniejszych szlaków można spotkać takie wspaniałości jak  wężymord  górski i goździk skupiony oraz pospolitą w Bieszczadach goryczkę trojeściową

Fot. Mariusz Strusiewicz Goryczka trojeściowa

Z ciekawostek wymienię tylko jedną. Wodospady znajdujące się obok nieczynnego kamieniołomu. Połonina Wetlińska to miejsce, gdzie najczęściej widuję dzięwięciosiły bezłodygowe. Ta roślina przeważnie kojarzy nam się z Tatrami, ma wielorakie zastosowanie, była znakomitym dodatkiem do pasz poprawiającymi jakość mleka, a także traktowano ją jako używkę. Tak o tej niej pisze Adam Szary w "Tajemnicach bieszczadzkich roślin..." :"W lecznictwie stosowany był korzeń zbierany jesienią. Według niektórych górali miał on pomagać na dziewięć różnych chorób. W ukraińskiej części Karpat korzeń dziewięćsiłu podawany był jako środek wykrztuśny, i moczopędny. Wywar zalecano przy bólach żołądka  i nieżytach oddechowych, a zewnętrznie - na rany i liszaje. Roztarty i suchy korzeń zmieszany z winem stosowano przeciw tasiemcowi. Inne zastosowanie: Wykorzystywany był jako naturalny barometr - listki wokół kwiatostanu zamykają się na pogorszenie pogody."

Fot. Robert Mosoń  Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis)

Połonina Wetlińska pokryta się siecią szlaków PTTK-owskich, które jednocześnie są ścieżkami przyrodniczymi BdPN. Do niedawna  punktach kasowych parku można było nabywać tańsze bilety na ścieżki i droższe na szlaki turystyczne. Osoby, które wykupiły bilety na ścieżki otrzymywały karteczki na których podano w skrócie najważniejsze informacje dotyczące przebiegu trasy przyrodniczej i jej walorów poznawczych. W tym roku z tej praktyki zrezygnowano.

Fot. Paweł Szymański

Nadal można nabyć, za niewielkie pieniądze, bardzo interesujące, bogato ilustrowane przewodniki wydane przez Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych. Autorami publikacji są pracownicy naukowi i dydaktyczni parku. Przez ten potężny masyw górski przebiega aż dwie ścieżki przyrodnicze BdPN: "Połonina Wetlińska" symbol pełnik europejski i "Suche Rzeki-Smerek" symbol jodła.http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=66

Fot. Zbigniew Lubecki Połonina Wetlińska z Caryńskiej

Oprócz tego u podnóży Połonin Wetlińskiej i Caryńskiej znajduje się nie oznakowana w terenie w sposób tradycyjny ścieżka dendrologiczno-historyczna "Berehy Górne" http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=36&Itemid=45 symbol gałązka kwitnącej dzikiej jabłoni. Jest jeszcze jedna Jaworniki ale ona dostępna jest tylko i wyłącznie pod przewodnictwem pracownika parku. http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=38&Itemid=44

Fot. Paweł Szymański Berehy Górne

"Ścieżka przyrodnicza Połonina Wetlińska Przewodnik" opisuje wszystkie trzy warianty wejścia na Połoninę. Jest to praca zbiorowa napisana przez: Beatę Szary, Adama Szarego, Barbarę Ćwikowską i Cezarego Ćwikowskiego.Autorzy przedstawiają całą ścieżkę, wszystkie jej trzy warianty: Berehy Górne - Przełęcz Orłowicza - Stare Sioło liczący 1-24 przystanki, Przełęcz Wyżna - schronisko przystanki 1A - 7A http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=158&Itemid=166 Górna Wetlinka do szlaku żółtego przystanki 1B - 3B.

Fot. Ewa Dudzińska-Szybowska Połonina  z Rawek

Niestety, w przewodnikach nie ma informacji o szlaku czarnym wiodącym z Jaworca na Przełęcz Orłowicza http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=67

Moim zdaniem najbardziej malownicze, szczególnie jesienią i ciekawe pod względem przyrodniczym są okolice Osadzkiego Wierchu. U jego podnóża znajduje się przystanek 11. "Przystanek 11. Borówczysko na rumowisku skalnym (1200 n.p.m.)U podnóża skalnego grzbietu, gdzie pod cienką darnią zalega warstwa grubego rumoszu, trafiamy na borówczysko piargowe. Pośród borówki czarnej i brusznicy (rys.15) dużo tu kosmatki gajowej, lepnicy rozdętej (rys.12) i rozchodnika karpackiego (fot.10). Miejscami spotykamy też rośliny charakterystyczne w tym zbiorowisku: żółto kwitnący pszeniec Hebricha (rys.15) oraz różę alpejską (jedyna w Polsce róża bez kolców) (rys.16). Takie zbiorowisko powstaje najczęściej na obrzeżach widocznych piargów, doprowadzając z czasem do ich całkowitego zarośnięcia. Glebę stanowią tu bardzo płytkie i kamieniste regosole. Pośród najeżonych grchotów znajdziemy również fragmenty borówczyska mszystego z obfitymi poduchami mchu płonnika (rys.15). Gdzieniegdzie można tu dostrzec bażynę obupłciową (rys.15) - roślinę alpejską."

Fot. Robert Mosoń Wawrzynek wilczełyko

Pod względem faunistycznym to miejsce bardzo cenne. Nawet wędrując szlakiem można spotkać wiele ciekawych gatunków zwierząt. Północne stoki Połoniny Wetlińskiej to ostoja ssaków i ptaków puszczańskich, można tu spotkać m.in. niedźwiedzie, wilki, rysie, żbiki, żubry, orła przedniego, orliki krzykliwe, puszczyki uralskie itd. U podnóży Połoniny występują dość licznie derkacze.

Fot. Mariusz Strusiewicz Derkacz (Crex crex)

Opracowanie Lucyna Beata Pściuk

Polecam nasze usługi przewodnickie - cena  od 250 zł netto, od 350 brutto  faktura VAT. Programy wycieczki przygotowuję indywidualnie dla każdej grupy dostosowując je do możliwości finansowych i zainteresowań grupy. Proszę o kontakt telefoniczny Lucyna Beata Pściuk przewodnik górski i turystyczny, pilot wycieczek 502 320 069 Bieszczady i okolice oferują dla grup zorganizowanych multum atrakcji, wśród nich są: wycieczki górskie, wycieczki po ścieżkach dydaktycznych, spacery po górskich dolinach, miejscach cennych przyrodniczo, wycieczki rowerowe, spływy kajakowe  i na pontonach, jazda konna pod okiem instruktora, bryczki, wozy traperskie, prelekcje, pokazy filmów przyrodniczych, diaporam,  warsztaty przyrodnicze, warsztaty kulturowe, warsztaty fotografii przyrodniczej,  wizyty w wielu ciekawych miejscach np. hangary na szybowisku w Bezmiechowej, bacówkach z serami Bacówka Nikosa 504 750 254, zagroda edukacyjna Serowy Raj w Bukowcu, sery można zamówić telefonicznie 697 761 807 zwiedzanie muzeów,  galerii, cerkwi i dawnych cerkwi,  ruin, "zaliczanie" punktów widokowych, nawiedzanie sanktuariów, izby pamięci prymasa Wyszyńskiego, spacer po udostępnionych turystycznie rezerwatach, rejsy statkiem  po Jeziorze Solińskim np. statkiem Bryza nr tel. 721 08 08 08 , żaglowanie po Jeziorze Solińskim spotkania z naukowcami, ludźmi kultury, artystami itd. np. przy ognisku, zakup ziół i przypraw u Adama (Numer telefonu do Adama 723 652 669, towar można zamówić drogą pocztową.) itp. Koszt obiadu to w przypadku grup młodzieżowych jest od 15 zł do 25 zł. W tym roku mamy bardzo rozwiniętą ofertę edukacyjną na którą składają się warsztaty i prelekcje: kulturowe, przyrodnicze, związane ze starymi rzemiosłami, fotografii przyrodniczej itd. Cena od 800 zł/grupa warsztaty przyrodniczo-fotograficzne, od 12 zł/os warsztaty pieczenia chleba i proziaków, robienia masła i smażenie konfitur.

Fot. Jacek Bis

My na facebooku

Grupa forum  https://www.facebook.com/groups/grupa.bieszczady/

Fot. Paweł Symański Panorama na Połoninę Caryńską

.