Jasiel to jedno z najbardziej magicznych miejsc jakie znam. O tej części Beskidu Niskiego można by gadać godzinami. Mam nadzieję, że uda mi się Was zainteresować terenem źródliskowym  Jasiołki . Jakie jest? Wystarczy spojrzeć na zdjęcie Kolegów, aby dojrzeć ducha tego miejsca. No, to po kolei.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Rezerwat "Źródliska Jasiołki" został powołany w 1993 r. , aby "chronić ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych naturalne zbiorowiska źródliskowe obszaru rzek Wisłok i Jasiołka". To fragment operatu, czyli planu ochrony . Ma 1585,01 ha i jest największym rezerwatem w polskich Karpatach (trzeci co do wielkości w całym łuku),  jego powierzchnia jest większa niż obszar niejednego parku narodowego.

Fot. Małgorzata Różowicz

Położony jest na terenie dwóch nadleśnictw: Rymanowa i Komańczy, wchodzi w skład Jaśliskiego Parku Krajobrazowego - jednego z najciekawszych w polskich Karpatach. Jaśliski PK powstał w 1992 r. aby chronić m.in. lasy o wysokim stopniu naturalności z dominującym zespołem buczyny karpackiej, tereny źródliskowe kilku rzek i potoków o charakterze naturalnym, ostoję fauny puszczańskiej, liczne wychodnie skalne, śródleśne bagna, mechowiska, torfowiska, turzycowiska. Jest "łącznikiem" pomiędzy Magurskim Parkiem Narodowym i otuliną Bieszczadzkiego Parku Narodowego - Ciśniańsko-Wetlińskim Parkiem Krajobrazowym.

Ta część Beskidu Niskiego jest chroniona przez Europejską Sieć Ekologiczna Natura 2000. Jest tu obszar specjalnej ochrony ptaków Beskid Niski PLB 180002 i Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Jaśliska PLH 180014. Pierwszy chroni największą ostoję w Polsce orlika krzykliwego zasiedloną przez liczne populacje puszczyka uralskiego, dzięcioła białogrzbietego, muchołówki małej i białoszyjej, derkacza i gąsiorka, a drugi zaś różnorodność siedlisk przyrodniczych wraz z bogactwem fauny i flory.

Fot. Robert Mosoń Wrzosowisko

Jest położony 8 km od od umownej granicy dzielącej Karpaty Wschodnie od Zachodnich. Swoim zasięgiem obejmuje część grzbietu granicznego Kanasiówki, Pasiki i Wertyszów i obszar nieistniejącyh wsi Jasiel http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=54 Rudawka Jaśliska i Wisłoka Wielkiego.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Ten rozległy obszar pod względem zróżnicowania krajobrazowego jest bardzo urozmaicony. Szczególnie wschodnia część rezerwatu, czyli źródliska Wisłoka. Teren jest pokryty licznymi wąwozami, jarami, lejami, a samo koryto rzeczne posiada liczne progi i wychodnie skalne. Zachodnia część zaś, czyli źródliska Jasiołki to łagodnie nachylone stoki pokryte zróżnicowanymi zbiorowiskami leśnymi.

Fot. Małgorzata Różowicz

Występują tu liczne torfowiska górskie, przejściowe i nizinne, bagna, mokradła o łącznej powierzchni 100 ha. Potoki zasilające Jasiołkę pięknie meandrują. Wykorzystały to bobry, które zasiedliły całą dolinę. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. wypuszczono w okolicy rezerwatu dwie bobrze rodziny, jedną w Pomiarkach, a drugą w Rudawskiej Wodzie. Renitrodukowane zwierzaki tak dobrze poczuły się w Beskidzie Niskim, że zaczęły same kolonizować otoczenie i Jasiołką dopłynęły do Jasiela.

Fot. Robert Mosoń

Jeżeli chodzi o szatę roślinną jest ona bardzo bogata, liczy ponad 350 gatunków. Ma charakter przejściowy, spotykamy tu zarówno gatunki wschodnio -  jak i zachodniokarpackie, górskie i nizinne. Zbiorowiska roślinne są tu bardzo urozmaicone, panuje tu mozaika jakże sprzyjająca bioróżnorodności. Mimo, iż jesteśmy w Beskidzie Niskim, to można  tu spotkać bardzo dużo gatunków charakterystycznych dla Karpat Wschodnich. Najwięcej we wschodniej części regionu, czyli właśnie w naszym rezerwacie, udział gatunków wschodniokarpackich zmniejsza się w kierunku zachodnim. Gatunki wschodniokarpackie to: wilczomlecz karpacki, smotrawa okazała, sałatnica leśna, tojad wiechowaty, bluszczyk kosmaty, cebulica dwulistna, kostrzewa górska, żywokost sercowaty.

Fot. Robert Mosoń Smotrawa okazała

Gatunkiem zachodniokarpackim jest m.in. przytulia okrągłolistna. Oprócz tego występują  rośliny górskie, przeważnie charakterystyczne dla regla dolnego: żywiec gruczołowaty, tojeść gajowa, kostrzewa górska, paprotnik kolczysty, miesiącznica trwała. Najcenniejsze zbiorowiska nieleśne to: szuwar trzcinowy, ziołorośla mięty długolistnej, zespół sitowia leśnego, torfowisko niskie z turzycą pospolitą, łąka śmiałkowa itd, itd . Są tu gatunki charakterystyczne dla podmokłych łąk, bagien, torfowisk niskich: liczne turzyce, mietlica psia, pępawa błotna, ostrożeń błotny i łąkowy, kruszczyk błotny, skrzypy: zimowy, polny, bagienny, błotny.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Pewną ciekawostką jest występowanie tu gatunków charakterystycznych dla torfowisk wysokich: rosiczki okrągłolistnej, wałnianki pochwowatej, mchów: płonnika sztywnego, torfowca magelańskiego, mochwiana bagiennego oraz żurawiny błotnej.

Fot. Marek Kusiak Rosiczka okrągłolistna

Na zdjęciu Roberta jest przedstawiony jeden z trzech stawów przeciwpożarowych. To jedna z najbardziej kontrowersyjnych budów tego typu na terenie Podkarpacia. Zbiorniki powstały po pożarze, który przeszedł ze Słowacji, spłonęły zbocza Kanasiówki, na stronę polską niszcząc część rezerwatu. Jego gaszenie zajęło aż trzy dni. Nadleśnictwo Rymanów spiętrzyło wodę przegradzając przez całą szerokość koryto Jasiołki. Całkowicie to zmieniło życie biologiczne w rzece.  W początkowej fazie istnienia powyżej stawów już nie można spotkać pstrągów. Bezskutecznie protestowali ekolodzy, konserwator przyrody itd. Coś za coś.

Fot. Robert Mosoń

W sumie 25 % powierzchni rezerwatu to tereny nieleśne. Niestety, występuje tu wtórna sukcesja leśna, czyli łąki i dawne pola zarastają. Ostatnimi laty pracownicy Nadleśnictwa Rymanów wykaszają około 30 ha, dzięki temu zostaną zachowane tereny polowań ptaków drapieżnych.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Tak o tym piszą w świetnym i godnym polecenia "Leksykonie podkarpackiej przyrody": "W rezerwacie można zobaczyć, jak las obejmuje tereny, na których gospodarował kiedyś człowiek. Drzewa  i krzewy jałowca coraz bardziej porastają dawne pola i pastwiska. Zdaniem naukowców, aby ratować unikatowe łąki trzeba je kosić. Rozległe przestrzenie o powierzchni prawie 300 hektarów są ważnym miejscem polowań ptaków drapieżnych."

Fot. Robert Mosoń

Warto także wiedzieć, że najprawdopodobniej w Krośnie w 1993 r. pobito rekord świata w pisaniu operatu ochrony. Opowiadał mi o tym były dyr. parków krajobrazowych na jednym z naszych szkoleń przewodnickich. W owym czasie jeden z byłych ministrów ochrony środowiska (prawdopodobnie był najkrócej działającym ministrem w historii Polski, tylko chyba dwa tygodnie, wysławił się tym, że chciał chronić byka karpackiego), zresztą niegdysiejszy mieszkaniec Komańczy zapragnął kupić ten bezcenną dolinę i wybudować tu sanatorium dla rolników. Aby temu zapobiec konserwator przyrody i jego dwóch podwładnych zamknęło się w biurze i napisali plan ochrony rezerwatu w trzy dni. Na szczęście zapobiegli dewastacji okolicy.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Tak o owym ministrze pisał Witold St. Michałowski w ciut demaskatorskiej książeczce "Hejże na Bieszczady": "Bieszczadzki książę" miał również ochotę na kilkaset hektarów popegerowskiej ziemi w Jasielu. Też bajkowo pięknej. Tu stał mu na przeszkodzie urzędujący wojewoda krośnieński. Mało domyślny wojewoda został więc odwołany, a na obsadzenie wakującego stanowiska nie znającego wszystkich planów kolegi autora niniejszej publikacji. " Cóż mogę polecić? A znakomity folder "Rezerwat przyrody "Źródliska Jasiołki" wydany w 1999 r przez Dyrekcję Parków Krajobrazowych w Krośnie.

Fot. Tomasz Pudzianowski

Polecam wyjątkowo ciekawą książkę, bardzo ładnie wydaną przez Ruthenus. "Z dziejów rymanowskiego lasu" Jana Kulaka i Piotra Różowicza została wydana niekomercyjnie w 60 rocznicę Nadleśnictwa Rymanów w 2004 r.

"Ponad tysiąc hektarów zajmują lasy porastające stoki Kanasiówki. Są to w większości buczyny charakteryzujące się małym stopniem przekształcenia. Występują tu potężne okazy buków, jaworów i jodeł przekraczające 4 metry obwodu w pierśnicy. Puszczańskie odstępy stanowią ostoję niedźwiedzia brunatnego, wilka, rysia i jelenia. Zaglądają tu nawet żubry z wolnościowego stada z Nadleśnictwa Komańcza. Bardzo cennym zbiorowiskiem roślinnym w rezerwacie są torfowiska wysokie i niskie zajmujące 100 ha powierzchni, położone w zachodniej części dawnej wsi. Występuje tu roślinność bagienna rzadka w górach jak: wełnianka, borówka bagienna, mchy torfowce, sit, turzyca pospolita, rosiczka okrągłolistna. To największy obszarowo zespół torfowiskowy w Beskidzie Niskim. Prawie 300 hektarów stanowią zespoły łąkowe: łąka górska, łąka podmokła, łąka śmiałkowa, ziołorośla z miętą długolistną, traworośla trzcinnikowe i inne. Występuje tu również wrzosowisko. Rośnie chroniony oset dziewięćsił bezłodygowy. Te otwarte środowiska są miejscem żerowania licznych tutaj ptaków drapieżnych, zwłaszcza orła przedniego i orlika krzykliwego. Zupełnie realne jest spotkanie ze żmiją zygzakowatą, dość licznie występującą na nasłonecznionych brzegach Jasiołki. Nad potokami częste są ślady bytowania bobrów reintrodukowanych tutaj przed czterema laty. Gryzonie te znakomicie przystosowały się do górskich warunków, korzystnie przekształcając krajobraz rezerwatu."

Fot. Robert Mosoń

Udostępnienie rezerwatu to temat rzeka. W wielu publikacjach non stop spotykam się z informacjami, że tu są szlaki konne, rowerowe, piesze, ścieżki dydaktyczne. Jak zwykle problem tkwi w szczegółach. Tras konnych w rezerwacie nie widziałam, o rowerowych tylko słyszałam, a wszelkiego rodzaju tablice, których zaczyna być w okolicy jak mrówek wystrzegam się. W dobie projektów unijnych coś tam powstaje, ktoś coś tam mazia, nikt tego nie promuje, nikt o tym nie wie. Z folderu, który posiadam wynikam, że jest tam transgraniczna trasa rowerowa Moszczaniec-Kalinov ale...proszono mnie abym ją za bardzo nie promowała. Na pewno jest tu droga wiodąca z Moszczańca do Jasiela, możemy nią udać się na wycieczkę rowerową.

Fot. Robert Mosoń

Przez Jasiel biegnie szlak niebieski graniczny, na Kanasiówkę szlak żółty Bukowiec-Kanasiówka i zielony Besko-Komańcza. Warto także wspomnieć o beskidzkiej trasie kurierskiej "Jaga-Kora" - rekonstrukcji trasy kurierskiej przebiegającej przez Jasiel.  To szlak kulturowy wytyczony w 2012 r. przez pracowników Uniwersytetu Rzeszowskiego i  uniwersytecką sekcję turystyczną  "Watra". Trasa ma bardzo ciekawy przebieg i łączy Rymanów z Jasielem. Więcej o niej piszę w prezentacji o  Jasielu.  Jest tu także dobre pole biwakowe.

Z naszym rezerwatem graniczy słowacki rezerwat:"Haburske raselinisko". Niewiele o nim wiem, na polskojęzycznych stronach nie ma o nim wzmianki. Pozwolę więc sobie go przedstawić posługując się ciekawą mapą turystyczną: "Przyroda pogranicza polsko-słowackiego"  wydaną przez Procarapthię. ""Haburske raselinisko" Rok powstania: 1981, powierzchnia 1,34 ha, stopień ochrony - 4, okres Medzilaborce. Ochroną objęto torfowisko wraz z zespołem unikatowej roślinności. Na szczególną uwagę zasługuje najdalej na zachód wysunięte stanowisko wschodniokarpackiego wilczomlecza Euphorbia sojakii"

Fot. Robert Mosoń

Opracowanie Lucyna Beata Pściuk

Polecam nasze usługi przewodnickie - cena  od 250 zł netto, od 350 brutto  faktura VAT. Programy wycieczki przygotowuję indywidualnie dla każdej grupy dostosowując je do możliwości finansowych i zainteresowań grupy. Proszę o kontakt telefoniczny 502 320 069 Bieszczady i okolice oferują dla grup zorganizowanych multum atrakcji, wśród nich są: wycieczki górskie, wycieczki po ścieżkach dydaktycznych, spacery po górskich dolinach, miejscach cennych przyrodniczo, wycieczki rowerowe, spływy kajakowe  i na pontonach, jazda konna pod okiem instruktora, bryczki, wozy traperskie, prelekcje, pokazy filmów przyrodniczych, diaporam,  warsztaty przyrodnicze, warsztaty kulturowe, warsztaty fotografii przyrodniczej, pokazy ptaków drapieżnych, wizyty w wielu ciekawych miejscach np. hangary na szybowisku w Bezmiechowej, bacówkach z serami Bacówka Nikosa 504 750 254, zwiedzanie muzeów,  galerii, cerkwi i dawnych cerkwi,  ruin, "zaliczanie" punktów widokowych, nawiedzanie sanktuariów, izby pamięci prymasa Wyszyńskiego, spacer po udostępnionych turystycznie rezerwatach, rejsy statkiem  po Jeziorze Solińskim, żaglowanie po Jeziorze Solińskim spotkania z naukowcami, ludźmi kultury, artystami itd. np. przy ognisku, zakup ziół i przypraw u Adama (Numer telefonu do Adama 723 652 669, towar można zamówić drogą pocztową.) itp. Koszt obiadu to w przypadku grup młodzieżowych jest od 15 zł do 25 zł. W tym roku mamy bardzo rozwiniętą ofertę edukacyjną na którą składają się warsztaty i prelekcje: kulturowe, przyrodnicze, związane ze starymi rzemiosłami, fotografii przyrodniczej itd. Cena od 800 zł/grupa warsztaty przyrodniczo-fotograficzne, od 12 zł/os warsztaty pieczenia chleba i proziaków, robienia masła i smażenie konfitur.

Polecam

Jasiel http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=54

Jaśliska sanktuarium
http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=52

"Na Węgierskim Trakcie"

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=194

Fot. Tomek Pudzianowski Jasiel - zdjęcie arhiwalne

Jan Rajchel "Dzieje placówki WOP w Jasielu"

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=254&Itemid=317

Polecam artykuł o rezerwacie na stronie Nadleśnictwa Rymanów

http://www.rymanow.krosno.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/sE8O/content/rezerwat-zrodliska-jasiolki-

Galeria Roberta Mosonia

https://www.facebook.com/pages/Robert-Moso%C5%84-Fotografia/649693821756143

My na facebooku

Bieszczady forum https://www.facebook.com/groups/grupa.bieszczady/
Beskid Niski forum https://www.facebook.com/groups/278404572261928/
Polska niezwykła https://www.facebook.com/groups/494010277310428/
Bieszczady noclegi https://www.facebook.com/groups/403982863019427/
Grupa Bieszczady https://www.facebook.com/grupabieszczady

Fot. Robert Mosoń

.