Góry Sanocko-Turczańskie pod względem przyrodniczym są bardzo interesujące. To jedna wielka ostoja zwierząt, właśnie tu najłatwiej obserwować jelenie, sarny, bobry, ptaki drapieżne. Niestety, nie ma to odzwierciedlenia w systemie ochrony przyrody. Przy obecnych rozwiązaniach prawnych Turnicki Park Narodowy nie ma najmniejszych szans na powstanie. Samorządy nigdy nie zgodzą się na jego powołanie.

Fot. Mariusz Strusiewic Serednica pod rezerwatem

Mamy tylko Park Krajobrazowy Gór Słonnych, który w założeniach miał być otuliną TPN, kilka rezerwatów i  europejską sieć Natura 2000. Są tu obszary: specjalnej ochrony ptaków Góry Słonne i ochrony siedlisk Góry Słonne.

Fot. Mariusz Strusiewicz Dzierzba gąsiorek

Wśród rezerwatów na uwagę zasługuje florystyczny rezerwat przyrody "Cisy w Serednicy". Niewiele informacji o nim znalazłam. Aby go w zarysie przedstawić posłużę się ciekawą, aczkolwiek niedostępną komercyjnie monografią "Leksykon podkarpackiej przyrody" wydaną przez Stowarzyszenie na Recz Rozwoju i Promocji Podkarpacia "Pro Carpathia".

Fot. Robert Mosoń

"Utworzony został w roku 2002 na powierzchni 14,48 w gminie Olszanica, w powiecie bieszczadzkim. Położony jest na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Słonnych, zajmuje północno-wschodni stok, wchodzący w skład pasma wzniesień określanego mianem Ostrego Działu lub niekiedy pasmem Diłu. Różnica pomiędzy najniższym, a najwyższym punktem rezerwatu wynosi 110 m i obejmuje przedział od 530 do 640 m n.p.m. Jest to jedyny w Górach Sanocko-Turczańskich rezerwat chroniący naturalne stanowisko cisa pospolitego, a zarazem jedno z najbogatszych stanowisk cisa na Podkarpaciu , z 383 okazami.

Fot. Jacek Bis Gałązka cisa

Przeważającą część areału zajmuje zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej w formie reglowej, w drzewostanie dominuje jodła. W rezerwacie stwierdzono występowanie 210 gatunków roślin naczyniowych, w tym 20 objętych ochroną gatunkową. Rosną tu rzadkie grzyby: soplówka jodłowa, sromotnik bezwstydny i szyszkowiec łuskowaty. Najbardziej interesujące wśród roślin to: gnieźnik leśny, parzydło leśne, zanokcica skalna, lilia złotogłów i widłak wroniec."

Fot. Marek Kusiak Lilia złotogłów

W opisie wkradł się błąd po zmianach granic administracyjnych, od 2001 r. Romownowa Wola i Serednica znajdują się na ternie gminy Ustrzyki Dolne. Rezerwat więc powstał na ternie gminy Ustrzyki Dolne, w powiecie bieszczadzkim. Jest częścią Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne.

Fot. Robert Mosoń

Cisy zachowały się w trudno dostępnych potokach. Niegdyś cały Ostry Dział był wykorzystywany rolniczo, każdy łatwiej dostępny kawałek ziemi był uprawiany bądź przeznaczony pod pastwisko. W wyniku wysiedleń teren powtórnie zdziczał, część dawnych pól uprawnych została przejęta przez gospodarstwa rolne, a część przez Lasy Państwowe.

Fot. Robert Mosoń

Zamiany są widoczne w krajobrazie. Cisy znajdują się przeważnie w tzw. v-kształtnych potokach, poza nimi rośnie przeważnie jodła i odradzająca się buczyna karpacka. Na obrzeżach rezerwatu można zauważyć pozostałości po sadach, są tu m.in. dzikie jabłonie.

Fot. Robert Mosoń

Na terenie rezerwatu w tym roku przeprowadzono zabiegi związane z ochroną czynną. Zagłusząjący cisy drzewostan główny, przeważnie jodły, został ścięty. Część drzew, których ścinka mogła zniszczyć cisy, zostało uszkodzonych, przeważnie zdarto z nich część kory. Wycięte drzewa pozostaną na miejscu przyczyniają się do zwiększenia bioróżnorodności rezerwatu.

Fot. Mariusz Strusiewicz

Rezerwat ma małą powierzchnię, więc trudno mówić o zwierzętach charakterystycznych dla niego. Z własnych obserwacji wiem, że są tu jelenie - jest tu ścieżyna używana przez nie przez długie lata, sarny, lisy, borsuki. Bywa tu i wilk - znajdowaliśmy odchody, niedźwiedź - tropy.

To królestwo ptaków. W pobliżu rezerwatu Mariusz Strusiewicz puścił głos sóweczki, małe ptaszki, przeważnie sikorki rozpoczęły koncert i podniebny balet w koronach drzew. Ich przerażenie jasno dowodzi, że znają tego drapieżnika.

Fot. Mariusz Strusiewicz Sóweczka

W 2002 r. Lasy Państwowe rozpoczęły program restytucji cisa. Największe skupiska cisa objęto ochroną rezerwatową, są nowe nasadzenia w oparciu o bazę nasienną z naturalnych stanowisk. Jest to bardzo ważne, gdyż cis sam nie odnawia się. Z tego co wiem uprawa cisa jest bardzo trudna, szczególnie formy drzewiastej. Cis przy rozmnażaniu wegetatywnym zawsze przybiera formę krzewiastą.

Fot. Jacek Bis

Cisy są bardo interesującym gatunkiem, odróżnia się i to znacznie od innych naszych drzew iglastych. Jest rośliną dwupienną, tzn. są cisy żeńskie i męskie, rzadko zdarzają się drzewa "obojnacy". Nie wytwarza szyszek lecz nasiona, które są otoczone czerwoną osnówką. Rośnie bardzo powoli, cisy są najstarszymi drzewami rosnącymi na terenie Europy. Bywają i takie, które mają i po kilka tysięcy lat. Jego drewno jest specyficzne i bardzo cenne, idealnie nadawało się do wyrobu np. broni: łuków i kusz. Cis znalazł swoje miejsce w wierzeniach i magii wielu ludów nie tylko na terenie Europy.

Fot. Robert Mosoń

Jest rośliną bardzo toksyczną. Cała roślina z wyjątkiem czerwonych osnówek nasion jest silnie trująca. Zawiera m.in. silnie trujący alkaloid taksynę. Zdarzają się, szczególnie wśród dzieci, wypadki śmiertelnych zatruć. Spożycie nasion nie bywa szkodliwe, czasami mogą przejść niestrawione przez nasz przewód pokarmowy. Najczęściej do śmiertelnych zatruć dochodzi po żuciu igieł. Cis jest bardzo niebezpieczny dla zwierząt, szczególnie dla koni. Rumaki mogą paść po 5 minutach od zjedzenia gałązki tego drzewa. Cis był składnikiem wielu trucizn. Czasami wyolbrzymiano jego toksyczne właściwości, wierzono np., że samo wypicie wina z cisowego kielicha grozi śmiercią. Taksyna jak wiele innych trucizn ma zastosowanie w medycynie. Z cisów produkuje się lekarstwo na raka.

Fot. Robert Mosoń

Edward Marszałek "Z karpackich lasów": "Chroniony relikt. Cis pospolity jest rośliną reliktową, pochodzącą z okresu trzeciorzędu. Jej dzisiejszy zasięg jest szczątkowy, dlatego znajduje się na liście gatunków chronionych. Regres cisa zauważono już w średniowieczu. Ze względu na rzadkie cechy znajdował szerokie zastosowanie. W 1425 roku Władysław Jagiełło wprowadził całkowity zakaz jego wycinania. I nie było to podyktowane chęcią zachowania gatunku. Miało zapobiec masowej wyprzedaży strategicznego surowca Krzyżakom. (W początkach XV wieku szpiedzy Zakonu penetrowali Polskę właśnie w poszukiwaniu drewna cisowego.) Zakaz w oryginale brzmiał następująco: "Jeśliby kto wszedłszy w las, drzewa które znajdują się być wielkiej ceny, jako jest cis albo im podobne, podrąbał, tedy może być przez pana albo dziedzica pojman, a na rękojemstwo tym, którzy oń prosić będą, ma być dan." Drzewo chronione przez wieki królewskim zakazem, być może dzięki właśnie temu, przetrwało do naszych czasów. Przez wieki też darzone było szczególnym sentymentem przez władców i zarządców lasów. Cis budził również zachwyt badaczy, jako botaniczny relikt dawnych epok. Pięknie pisał o nim Władysław Spausta w Sylwanie z roku 1893: "Cis nasz obecny; to skamieniały lub tylko w szczupłych resztkach przeżyty epigon wielkiego niegdyś rodu, obraz wymierającego typu, żywa jeszcze pamiątka bardzo zamierzchłej przeszłości. Coraz to duszniej mu na świecie, coraz mniej warunków istnienia wśród ogromnych zmian socyalno-ekonomicnzych, odbijających się jaskrawo na szacie ziemi w kolei wieków." Na przestrzeni dziejów różnie podchodzono o tego gatunku. Nie wszędzie cieszył się odpowiednim szacunkiem. Znane są przypadki dewastacyjnego wycięcia całych skupisk dla surowca. Na początku XX wieku zniszczono w ten sposób kilkaset cisów w okolicy Jasienicy Rosielnej (Pogórze Dynowskie). Drewno przeznaczono na...opał."

Fot. Jacek Bis

Polecam

Leszczowate http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=119&Itemid=131

Olszanica i okolice

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=278&Itemid=344

Fot. Marek Kusiak Żmija zygzakowata,

Polecam nasze usługi przewodnickie - cena  od 250 zł netto, od 350 brutto  faktura VAT. Programy wycieczki przygotowuję indywidualnie dla każdej grupy dostosowując je do możliwości finansowych i zainteresowań grupy. Proszę o kontakt telefoniczny Lucyna Beata Pściuk przewodnik górski i turystyczny, pilot wycieczek 502 320 069 Bieszczady i okolice oferują dla grup zorganizowanych multum atrakcji, wśród nich są: wycieczki górskie, wycieczki po ścieżkach dydaktycznych, spacery po górskich dolinach, miejscach cennych przyrodniczo, wycieczki rowerowe, spływy kajakowe  i na pontonach, jazda konna pod okiem instruktora, bryczki, wozy traperskie, prelekcje, pokazy filmów przyrodniczych, diaporam,  warsztaty przyrodnicze, warsztaty kulturowe, warsztaty fotografii przyrodniczej,  wizyty w wielu ciekawych miejscach np. hangary na szybowisku w Bezmiechowej, bacówkach z serami Bacówka Nikosa 661 461 306, zagroda edukacyjna Serowy Raj w Bukowcu, sery można zamówić telefonicznie 697 761 807 zwiedzanie muzeów,  galerii, cerkwi i dawnych cerkwi,  ruin, "zaliczanie" punktów widokowych, nawiedzanie sanktuariów, izby pamięci prymasa Wyszyńskiego, spacer po udostępnionych turystycznie rezerwatach, rejsy statkiem  po Jeziorze Solińskim np. statek Bryza nr tel. 721 08 08 08 , żaglowanie po Jeziorze Solińskim, spotkania z naukowcami, ludźmi kultury, artystami itd. np. przy ognisku,  itp. Koszt obiadu to w przypadku grup młodzieżowych jest od 15 zł do 25 zł. W tym roku mamy bardzo rozwiniętą ofertę edukacyjną na którą składają się warsztaty i prelekcje: kulturowe, przyrodnicze, związane ze starymi rzemiosłami, fotografii przyrodniczej prowadzone przez leśnika z wykształcenia znanego fotografa przyrody Mariusza Strusiewicza itd. Cena od 800 zł/grupa warsztaty przyrodniczo-fotograficzne, od 12 zł/os warsztaty pieczenia chleba i proziaków, robienia masła i smażenie konfitur.

Fot. Mariusz Strusiewicz

..................

..........................

..............