Na terenie Podkarpacia mamy dwa parki narodowe: znany i uznany w Europie Bieszczadzki Park Narodowy i Magurski Park Narodowy. Ten drugi jest parkiem  leśnym, chroni typowy krajobraz Beskidu Niskiego. Został powołany 1 stycznia 1995 r., obejmuje swoim zasięgiem 19 439 ha, 95 % jego powierzchni stanowią lasy, tylko 5 % to pastwiska, łąki, tereny nieistniejących wsi. Na terenie Magurskiego Parku Narodowego znajdują się główne korytarze ekologiczne i strefa przejściowa pomiędzy Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi, dzięki czemu bioróżnorodność parku jest wysoka. Rośnie tu 771  gatunków roślin naczyniowych, w tym 90 chronionych, wśród nich 18 gatunków storczyków.

Fot. Robert Mosoń  Kukułka Fuchsa, stoplamek Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii (Druce) Soó)

W parku występuje 55 gatunków ssaków, w tym wszystkie nasze duże drapieżniki, 10 gatunków nietoperzy, około 150 gatunków ptaków, 6 gatunków gadów, 10 płazów. Warto wiedzieć, że w tej części naszego regionu występuje największe w Europie zagęszczenie myszołowów, bardzo liczne są tu orliki krzykliwe, występuje  także orzeł przedni. Symbolem MPN jest orlik krzykliwy.

Fot. Zenon Wojtas Orlik krzykliwy (Aquila pomarina)

W latach 1998-2001 przeprowadzono w MPN prace inwentaryzacyjno-badawcze, które pozwoliły na wyróżnienie czterech kategorii  wartości przyrodniczej ekosystemów: wybitnej (15 % powierzchni parku), bardzo wysokiej (25 %), wysokiej (40%), średniej (20 %). Najcenniejsze są: źródłowy rejon potoku Kłopotnica na stokach Magury Wątkowskiej, masyw Kamienia nad Krempną wraz z przełomowym odcinkiem Wisłoki, dolina Wisłoki w rejonie Nieznajowej i Rozstajnego z otaczającymi wzgórzami i rejon Ciechani i Huty Polańskiej.

Fot. Dlugi

Zapraszam do lektury ciekawej księgi "Magurski Park Narodowy - monografia przyrodnicza" to kompendium wiedzy o walorach przyrodniczych i kulturowych parku. Nas z racji tematu mini prezentacji interesuje artykuł Stefana Michalaka "Systematyczna waloryzacja przyrodnicza Magurskiego Parku Narodowego". Oto mały fragment tłumaczący dlaczego dolina Ciechani jest cenna pod względem przyrodniczym i dlaczego skorygowano szlak.

Fot. Dlugi

"Rejon Ciechani i Huty Polańskiej

Obejmuje doliny potoków Zimna Woda, Pomiarka i Hucianka z otaczającymi wzniesieniami. Charakterystycznymi elementami rzeźby są tu zarówno łagodne wzniesienia oraz szerokie, otwarte doliny, jak też głębokie przełomy dolin potoków. Do najbardziej typowych należy przełom Hucianki pomiędzy Ciechanią, a Hutą Polańską.

Fot. Robert Mosoń

Flora charakteryzuje się dużym bogactwem i wybitną różnorodnością gatunkową. Głębokie, zalesione doliny są ostoją górskiej flory roślin naczyniowych i zarodnikowych. Na terenach bezleśnych w Ciechani i Hucie Polańskiej zachowała się bogata flora łąkowa i torfowiskowa z licznymi gatunkami z rodziny storczykowatych (np. Platanthera bifolia, Epipactis palustris, (Dactylorhiza maculata ).

Fot. Robert Mosoń

Omawiany obszar zaliczany jest do najważniejszych ostoi dużych drapieżników leśnych, np. niedźwiedzia, rysia i wilka. Bardzo bogate są tu zespoły ptaków łąkowych oraz ptaków drapieżnych. np. orlika krzykliwego, myszołowów i puszczyków. Często pojawia się tu orzeł przedni.

Fot. Mariusz Strusiewicz Puszczyk uralski (Strix uralensis)

Teren Ciechani i Huty Polańskiej charakteryzuje się bogatą fauną zwierząt bezkręgowych, szczególnie motyli i chrząszczy, związanych z dominującymi tu zbiorowiskami łąk świeżych (Arrhenatheretum medioeuropaeum, Gladiolo-Agrostietum), łąk wilgotnych (Cirsietum rivulgaris), torfowisk niskich (Valeriano-Cariecetum flavae), ziołorośli (Junco-Menthetum) oraz łąk ciepłolubnych (Carlino-Dianthetum) i wrzosowisk (Calluno-Nardetum).

Fot. Robert Mosoń

Lasy w otoczeniu Ciechani i Huty Polańskiej mają w większości naturalny charakter i duży udział drzewostanów w wieku ponad 100 lat. Głównym zespołem leśnym jest buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fegatum. Rejon Ciechani i Huty Polańskiej odznacza się największą różnorodnością biocenotyczną i gatunkową  w skali całego Magurskiego Parku Narodowego."

Fot. Dlugi

Prawdę powiedziawszy od dawna zastanawiam się co jest w tej dolinie takiego, że budzi aż takie emocje. Po zmianie przebiegu szlaku niebieskiego doszło bez mała do wojny pomiędzy środowiskiem turystycznym, a dyrekcją Magurskiego Parku Narodowego.

Fot. Dlugi

Minęły lata, emocje nadal nie wygasły. W 2014 r. w czasie konsultacji społecznych prowadzonych w ramach przygotowań do stworzenie operatu ochrony Magurskiego Parku Narodowego znowu wypłynęła sprawa Ciechani. Jak przebiegał szlak niebieski graniczny w okolicy Ciechani możemy przekonać się czytając przewodnik Tomasza Darmochwała "Beskid Niski polski i słowacki": " Osiągamy go na północy zachód od wierzchołka Nad Tysowym (713). Z grzbietu schodzimy na skraj łąk, skąd widok na północny zachód na Czerteż (683), Żydowską Górę (719). W kierunku wschodnim widzimy graniczny Tepejec (697). Schodzimy łąkami kierując się na budynek nieużytkowanej obecnie owczarni. Wkrótce jesteśmy w dolinie, w której rozciągała się niegdyś wieś Ciechania. [...] Przy owczarni w prawo drogą na południowy wschód. Po ok. 500 m na stoku na prawo od drogi (ok. 50 m) stary cmentarz. Wkrótce droga przebiera kierunek północno-zachodni. Kilka razy przekraczamy potok. O dawnej świetności drogi świadczą ruiny kamiennego mostu, które mijamy przed dojściem do Huty Polańskiej.

Fot. Robert Mosoń

Byliśmy w Ciechani na szkoleniu, oto stara relacja.

13-14 listopad

Szkolenie zorganizowane przez Pro Carpathię w Magurskim Parku Narodowym
"Przewodził" Paweł Wójcik, szkolili nas pracownicy MPN

Jedno z najbardziej atrakcyjnych szkoleń zorganizowanych w ramach projektu. Podam w punktach
- muzeum w Krempnej wystawa interaktywna - świetna
- wykład pani Gładysz interesujący - w MPN są łosie i modliszki

Fot. Robert Mosoń Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa)

- ścieżka Kiczera, polecam, szczególnie Żydowskie, cena biletu 4 zł dorośli, zniżkowy 2 zł, można je nabyć sms-em

http://travel.bieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=29&Itemid=38

Fot. Robert Mosoń

Poza szkoleniem byliśmy w Kotani w dawnej cerkwi, widzieliśmy ikonostas i nabożeństwo odprawiane w obrządku wschodnim, piękna kolekcja krzyży i w cerkwi w Świątkowej Małej - następnego dnia miało być jej poświęcenie, mieliśmy możliwość zaglądnięcia do wnętrza. Na kolanach, albowiem było pięknie posprzątane, a nam nie chciało się zdjąć butów górskich.

Wieczorem prelekcja Pawła Wójcika o stowarzyszeniach działających w I połowie  XX w. na Łemkowszczyźnie, dyskusja. Niestety, wcześniej wypiłam piwo i prawdę powiedziawszy przez cały czas walczyłam z sennością. Temat został naprawdę dogłębnie i interesująco przedstawiony.

Rano skoro świt połaziłam po okolicy Krempnej: cmentarz z I wojny św, część ścieżki Hałbów,

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=28&Itemid=39

cmentarz komunalny z interesującymi nagrobkami, spuszczona woda ze zbiornika wodnego. Po śniadaniu wyjście w teren z pracownikiem MPN, botanikiem, specjalista od NATURY 2000, rewelacyjne szkolenie.

- Ciechania: tłok wrzosowy, buczyna karpacka, młaki stokowe z rosiczką okrągłolistną i przepięknym skrzypem zimowym. Zaskoczyły mnie pozostałości po składowanym drewnienie bukowym na terenie Ciechani. Przejście szlakiem zielonym przez Wysokie - panorama rewelacyjna, wykład również.

Na Wysokiem spotkaliśmy kolegów z PTTK w Jaśle, pogawędka. Po obiedzie w drodze powrotnej byliśmy w cerkwi w Krempnej, ksiądz opowiadał przeciekawie, mogliśmy zobaczyć malowidła ścienne w prezbiterium , potem cerkiew w Polanie i do domu.

Fot. Małgorzata Różowicz Wrzos (Calluna vulgaris)

Ciechania  (Tychania) była typową wsią łemkowską założoną na prawie wołoskim przez Mikołaja Stadnickiego z Żmigrodu. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1581 r. W 1880 r. liczyła 340 mieszkańców. Niestety, jej położenie w miejscu o dużym znaczeniu militarnym (tuż obok pasma granicznego, droga wiodąca na Przełęcz nad Grabem) spowodowało, że była dwukrotnie zniszczona zniszczona, raz w czasie I wojny św., a drugi w czasie operacji dukielsko-preszowskiej. Żołnierze niemieccy utrzymali ją do stycznia 1945 r.

Fot. Dlugi

Niewiele znalazłam informacji o nieistniejącej wsi. Sięgnę do dziwacznej książki "Pod Magurą" pracy zbiorowej pod redakcją ks. Jana Cebulaka. Ks. Stanisław Nabywaniec "Hospody pomyłuj spod Magury" :" Do parafii Cichania (Ciechania) należała filia Żydowskie, gdzie była kaplica p.w. Zwartwychwstania Pańskiego i Huta Polańska. W Cichani była cerkiew drewniana z 1790 r. p.w. św. Mikołaja.

Fot. Dlugi Cerkwisko

Od 1581 r. nazwa wioski ulegała kilkakrotnym zmianom. [...] W 1914 r. wojska austriackie spaliły doszczętnie wsie Cichania i Żydowskie. W Cichani pozostała tylko cerkiew.

Fot. Dlugi

W 1928 r. część parafii przeszła na prawosławie. W 1936 r. grekokatolików było 540, a prawosławnych 233. Ciosem było dla parafii zamordowanie w 1929 r. proboszcza ks. Daniłę Pyroha. Zginęła też jego córka Olga. Mord został dokonany w celach rabunkowych przez dwóch mieszkańców Krakowa Zielińskiego i Kaczmarczyka, sprowadzonych do Cichani przez grekokatoliczkę z Huty Polańskiej Marię Sowę. "

Fot. Dlugi

Opis zbrodni znamy z pamiętników Józefa Pawłusiewicza "Na dnie jeziora" - gorąco polecam, jedna z najciekawszych książek dotyczących naszego regionu. Pułkownik tak pisze o Ciechani: "Wioska Ciechania, oddalona od granicy cztery kilometry. Ciekawa to była wioska. Oprócz plebanii grekokatolickiej, nie było ta ani jednej chaty z kominem. Wszystkie kryte słomą, zdawały się jakby przygniecione do ziemi swoim ciężarem nieproporcjonalnie dużych dachów. Dróżka do niej prowadziła wąska, kamienista, snadź przydatna widocznie do drewnianych wózków jej mieszkańców Łemków. Szkoły nie było tam żadnej. Dzieci uczęszczały do szkoły w Grabiu, oddalonym o sześć kilometrów. Wielu mieszkańców tej wioski nie tylko, że nigdy nie jechało w swoim życiu pociągiem, ale go na oczy nie widziało, albowiem do najbliższego miasta Jasła dzieliła ich odległość pięćdziesięciu kilometrów. Mając w połowie drogi do Jasła miasteczko Żmigród, załatwiali tam swoje wszelkie sprawy związane z potrzebami skromnego życia. [...]"

Fot. Robert Mosoń

Mieszkańcy zniszczonej wsi dobrowolnie wyjechali na Ukrainę w ramach porozumienia z 1944 r.  zawartego pomiędzy rządem PKWN, a rządami radzieckich republik. Kiedy powstały w dolinie Hucianki PGR-y tego nie wiem. Fermy należące do gospodarstwa w Ożennej później zostały przejęte przez Igloopol. W Ciecjani prowadzony był wypas owiec i sezonowy wypas bydła.

Fot. Robert Mosoń

Ślady wojen są widoczne do tej pory. Ziemia kryje wojenne żelastwo. Tak o tym pisze Jan Pawluś w "Krempnej i okolicach" : "W latach siedemdziesiątych budowano drogę przez Ciechań. Grunt najeżony był pociskami i innym wojennym żelastwem , więc prace były bardzo niebezpieczne. W latach osiemdziesiątych co roku urządzałem tu z dziećmi biwak. Raz chłopcy zameldowali mi, że w lesie leży bomba.

Fot. Robert Mosoń

Poleciłem niczego nie ruszać, udając się we wskazanym kierunku. Naprzeciwko nie wyszło z lasu sześciu chłopców niosących na leszczynowych drążkach bombę lotniczą. Zamarłem w bezruchu. Chłopcy na mój widok stanęli jak wryci. Ponieważ na miejscu nie było telefonu, zgłosiłem obsłudze wypasu istniejący fakt. Obiecali sprawę załatwić, bo są w kontakcie z WOP-em. Polecili tylko, aby w nocy nie wychodzić z obozowiska. Około północy okolicą wstrząsnął potężny wybuch. Rano po ogrodzonej płotem z patyków bombie nie było ani śladu. Zapytałem pracowników wypasu dlaczego tak postępują. Powiedzieli, że mają cichą umowę tak, aby nie ganiać, co rusz, saperów z dalekiego Przemyśla."

Fot. Dlugi  zamknięta dróżka wiodąca do drogi z Żydowskiego na Ożenne

W 1995 r. teren przejął MPN. Powstała tu terenowa stacja badawcza MPN. Dolina jest w strefie ochrony czynnej, jest wykaszana. Od 2006 r. dolina jest zamknięta, wyprowadzono z niej ruch turystyczny.

Fot. Dlugi

W wsi były ogrody, ale nie ma po nich nawet śladu. Można odnaleźć go tylko na mapach katastralnych.

Po Cergowej, tej łemkowskiej wsi,  niewiele pozostało: krzyż przydrożny z 1906 r. , cerkwisko, studnie i   podmurówki domów,

Fot. Dlugi

ruiny niemieckiej strażnicy z II wojny św, przycerkiewny greckokatolicki cmentarz i drugi także greckokatolicki położony nie co wyżej. Są na nich interesujące nagrobki.

Fot. Dlugi

Nadal trwa walka o Ciechanię, jest prowadzona na wielu płaszczyznach, nie tylko turystycznych. Fragment odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska na zapytanie poselskie dotyczące możliwości odwiedzania grobów przez Łemków. Część środowiska łemkowskiego twierdzi, że MPN powstał tylko w celu zablokowania możliwości odzyskania przez nich lasów, swojej ojcowizny.

Fot. Robert Mosoń

B. Ciechania - jedna z kilkunastu wsi całkowicie zniszczona podczas rozegranej w rejonie Przełęczy Dukielskiej największej bitwy górskiej w czasie II wojny w 1944 r. Polegli żołnierze zostali pochowani na cmentarzu wojskowym w Dukli. Opisy i przebieg ww. bitwy prezentowane są w Muzeum Historycznym w Dukli. Dyrekcja Magurskiego Parku Narodowego nie posiada informacji dotyczących pochówku szczątków żołnierzy, walczących o Przełęcz Dukielską, na nieczynnym cmentarzu łemkowskim w Ciechani w 2003 r. Pragnę podkreślić, że przedstawiciel Magurskiego Parku Narodowego od chwili powstania parku, tj. od 1995 r., bierze udział w uroczystościach religijno-patriotycznych na cmentarzach wojennych z I i II wojny światowej w rejonie parku narodowego. W czasie ww. bitwy m. Ciechania uległa całkowitemu spaleniu, a mieszkańcy podczas walk stracili cały dobytek. Niezalesiona dolina Ciechani (ok. 400 ha) wraz z sąsiadującym obszarem ochrony ścisłej (o pow. 840 ha) stanowi w Magurskim Parku Narodowym najcenniejszy przyrodniczo obszar. Prowadzona przez Magurski Park Narodowy ochrona czynna w ekosystemach nieleśnych Ciechani (m.in. wykaszanie corocznie ponad 100 ha) w sąsiedztwie ponad 100-letnich drzewostanów bukowo-jodłowych stwarza, wg wybitnych polskich przyrodników, modelowe rozwiązanie w ochronie ojczystej przyrody"

Fot. Mariusz Strusiewicz Borsuk (Meles meles)

Tereny te zamieszkują największe i najrzadsze w Polsce osobliwości przyrodnicze. Występujące tu zagęszczenie chronionych gatunków zwierząt nie jest nigdzie w Polsce spotykane i warunkuje sposób udostępniania ww. obszarów dla celów turystycznych. Po byłej wiosce pozostały jedynie nieliczne drzewa owocowe, jedna kapliczka oraz resztki parafialnego cmentarza.

Fot. Robert Mosoń

Nie wiem do końca jak wygląda sprawa tego szlaku rowerowego. Przez Ciechanię na pewno nie prowadzi żaden szlak turystyczny, nie widziałam oznakowań, mimo to sądzę, że warto podać tę informację.

Redakcja: Karol Kowałko "Atlas Znakowanych Szlaków Rowerowych Województwo Podkarpackie"

Dawne łemkowskie wsie
Przebieg: Krempna-Żydowskie-Ciechania-Grab-Rozstajne-Świakowa Mała-Kotań-Krempna
Długość: 30 km
Oznakowanie: czerwony
Droga: utwardzona
Ciekawe miejsca na trasie
Krempna - cerkiew pw. śś. Kosmy i Damiana z 1708 r.
Żydowskie - wieś obecnie niezamieszkała, widoczne są miejsca po cerkwiach grekokatolickich; oraz kilka przydrożnych krzyży i kaplic m.in. kaplica z 1865 roku.
Świątkowa Mała - cerkiew grekokatolicka pw. św. Michała Archanioła (obecnie kościół rzymskokatolicki) z roku 1762 r.
Kotań - dawna cerkiew grekokatolicka pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana, nie jest znana dokładna data powstania cerkwi, przypuszcza się, że zbudowano ją na przełomie XVIII i XIX wieku.

Fot. Robert Mosoń

Ciechania leżąca na terenie Magurskiego Parku Narodowego jest także chroniona w ramach Europejskiej  Sieci Ekologicznej "Natura 2000". Znajduje się w specjalnym obszarze ochrony siedlisk Ostoja Magurska i w specjalnym obszarze ochrony ptaków Beskid Niski. To wręcz modelowy przykład jakże pożądanej mozaikowości krajobrazu sprzyjającej jakże wielu gatunkom ptaków i ssaków.

Ostoja Magurska to duże kompleksy leśne poprzecinane gęstą siecią cieków wodnych oraz enklawy łąk, pastwisk stanowiące tylko 5 % powierzchni chronionych. Uchodzi ona za wybitny korytarz ekologiczny zlokalizowany w strefie przejściowej pomiędzy Karpatami Wschodnimi, a Zachodnimi. Jest tu 57 zbiorowisk roślinnych, 35 z nich to zbiorowiska nieleśne. Występuje tu 771 gatunków roślin naczyniowych, 163 taksony mchów, 51 gatunków śluzowców, 463 gatunki grzybów wielkoowocnikowych. Ostoja Magurska ma duże znaczenie dla ochrony fauny puszczańskiej.

Fot. Robert Mosoń

Specjalny obszar ochrony ptaków Beskid Niski jest jednym z kluczowych  w Europie jeżeli chodzi ochronę orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego oraz ważnym dla ochrony populacji lęgowych gąsiorka i jarzębatki. Bytuje tu 168 gatunków ptaków, w tym 130 lęgowych.

Fot. Mariusz Strusiewicz Gąsiorek (Lanius collurio)

Polecam Huta Polańska

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=187&Itemid=192

Fot. Robert Mosoń Kościół w Hucie Polańskiej

My na facebooku

Fot. Robert Mosoń

.......................

....................

........................................